Trung Quốc phản ứng trước nhận xét của bộ trưởng Nhật Bản về Đài Loan

Trung Quốc và Nhật Bản một lần nữa bị lôi kéo vào một cuộc tranh cãi ngoại giao về Đài Loan khi Bắc Kinh phản đối ngoại giao với Nhật Bản sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản gọi Đài Loan là ‘quốc gia dân chủ’. Động thái này thể hiện sự nhạy cảm cực độ của Bắc Kinh đối với tình trạng của hòn đảo tự trị và thái độ thay đổi của Tokyo đối với Bắc Kinh.

Phát biểu trước Viện tư tưởng bảo thủ Hoa Kỳ Hudson hôm thứ Hai (28/6), Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Yasuhide Nakayama nói về mối đe dọa ngày càng tăng do sự hợp tác của Trung Quốc và Nga, đồng thời cho rằng cần phải “thức tỉnh” trước sức ép của Bắc Kinh đối với Đài Loan và bảo vệ đảo như một quốc gia dân chủ.

Bình luận này ngay lập tức đã khiến Bắc Kinh phẫn nộ, vốn đã đưa ra một phản đối ngoại giao về việc Nakayama mô tả đặc điểm của Đài Loan như một quốc gia. Hôm thứ Ba (29/6), người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Vương Văn Bân đã gọi những nhận xét của Nakayama là “một sự vi phạm nghiêm trọng”.

Vương nói: “Chúng tôi rất hoan nghênh những nhận xét sai lầm của quan chức cấp cao của chính phủ Nhật Bản và chúng tôi đã gửi các đại diện trang trọng. Điều này rất nham hiểm, nguy hiểm và vô trách nhiệm. Chính trị gia này còn công khai gọi Đài Loan là một quốc gia, vi phạm nghiêm trọng tuyên bố chung Trung Quốc – Nhật Bản”.

Đây là lần thứ hai trong tháng, Bắc Kinh và Tokyo xung đột bằng lời nói về vấn đề Đài Loan. Hồi đầu tháng 6, Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga đã liệt kê Đài Loan bên cạnh New Zealand và Úc là ba “quốc gia” đã thực hiện các biện pháp nghiêm ngặt hơn để chống lại sự lây lan của Covid-19.

Ngay lập tức, Bắc Kinh nói rằng Suga “đã phá vỡ lời hứa lâu nay của Nhật Bản là không coi Đài Loan là một quốc gia”. Trên mạng, những người theo chủ nghĩa dân tộc của Trung Quốc đã yêu cầu một phản ứng kiên quyết.

Cuộc tranh cãi tuần này một lần nữa nhấn mạnh sự nhạy cảm cực độ của Bắc Kinh đối với Đài Loan. Trung Quốc coi Đài Loan là một tỉnh ly khai, không phải là một quốc gia theo đúng nghĩa của nó. Đến một ngày nào đó, Trung Quốc sẽ dung mọi cách, kể cả bằng vũ lực để thống nhất Đài Loan với đại lục.

Ở Bắc Kinh, “một Trung Quốc” được coi là một “nguyên tắc”, trong đó khẳng định cả Đài Loan và Trung Quốc đại lục đều thuộc về một Trung Quốc duy nhất và điều đó chỉ do Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa đại diện.

Sau cuộc nội chiến ở Trung Quốc năm 1949, chính phủ theo chủ nghĩa dân tộc bị đánh bại đã chạy đến hòn đảo khi những người cộng sản, dưới sự lãnh đạo của Mao Trạch Đông lên nắm quyền trên đất liền.

Năm 1972, Nhật Bản áp dụng “chính sách một Trung Quốc” và công nhận Bắc Kinh là chính phủ hợp pháp duy nhất của Trung Quốc và giảm quan hệ với Đài Loan xuống mức phi chính phủ.

Nhưng hôm thứ Hai, Nakayama đã đặt câu hỏi liệu chính sách lâu đời của đất nước ông có chịu được thử thách của thời gian hay không. “Nó có đúng không?” anh ấy hỏi tại sự kiện trực tuyến của Viện Hudson.

Nakayama nói rằng các nước dân chủ phải bảo vệ lẫn nhau và lưu ý rằng trước đây ông đã coi Đài Loan là “lằn ranh đỏ”. Vì sự gần gũi về địa lý, ông nói nếu điều gì đó xảy ra ở Đài Loan, nó cũng sẽ ảnh hưởng đến tỉnh Okinawa của Nhật Bản, nơi đóng quân của Mỹ.

Một số người nói rằng hai sự cố ngoại giao trong tháng này đã cho thấy sự thay đổi trong tâm trạng đối với Trung Quốc ở Nhật Bản. “Trước đây, các chính trị gia Nhật Bản, ngay cả khi họ là diều hâu của Trung Quốc, đều có xu hướng thận trọng khi nói đến địa vị của Đài Loan. Giờ đây, họ nói về việc ủng hộ Đài Loan một cách công khai theo cách có thể gây khó chịu cho Trung Quốc”, George Yin, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc Fairbank của Đại học Harvard cho biết.

“Theo quan điểm của Bắc Kinh, đó là sự ăn mòn cam kết ‘một Trung Quốc’ và cũng được thể hiện qua việc Nhật Bản gần đây ủng hộ Đài Loan gia nhập các tổ chức quốc tế đòi hỏi tính dân tộc. Nhưng đó cũng là một dấu hiệu cho thấy sự đồng thuận giữa diều hâu với Trung Quốc giống như những gì chúng ta đang quan sát hiện nay ở Washington dường như đang xuất hiện ở Nhật Bản, vì các chính trị gia ngày càng khó thể hiện thiện cảm của họ đối với Bắc Kinh”, ông Yin nói.

Cùng ngày với sự kiện Nakayama, Tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Trung Quốc Tập Cận Bình đã tuyên bố gia hạn hiệp ước hợp tác và hữu nghị 20 năm giữa hai nước, trong bối cảnh quan hệ ngày càng căng thẳng với phương Tây.

Ông Tập ca ngợi mối quan hệ Trung-Nga là một “ví dụ điển hình về kiểu quan hệ quốc tế mới” nhằm tiếp thêm “năng lượng tích cực” cho thế giới. Ông nói: “Tôi tin rằng dưới sự hướng dẫn của tinh thần hiệp ước, dù phải vượt qua bao nhiêu khó khăn trở ngại trên con đường phía trước, Trung Quốc và Nga sẽ tiếp tục đoàn kết và quyết tâm tiến về phía trước”.

Những động thái gần đây giữa Bắc Kinh và Moscow cũng khiến Nhật Bản lo ngại. Hôm thứ Hai, Nakayama nói rằng cần phải thể hiện sự răn đe đối với cả hai nước. Ông nói: “Bạn có thể thấy Trung Quốc và Nga hợp tác cùng nhau khi họ thực hiện một cuộc tập trận nào đó xung quanh các nước láng giềng của chúng ta”, đồng thời thúc giục Hoa Kỳ trở nên “mạnh hơn, mạnh hơn và mạnh hơn”.

Ông nói rằng Nhật Bản cần chi tiêu nhiều hơn cho vũ khí (bao gồm cả tên lửa) và Washington và Tokyo nên tăng cường hợp tác công nghệ trong bối cảnh Trung Quốc và Nga hợp tác chặt chẽ hơn.

Hoàng Hải