Đế chế truyền thông của Jack Ma trở thành mối lo ngại của Bắc Kinh

Việc nộp khoản phạt kỷ lục 2,8 tỷ USD có thể đủ để Tập đoàn Alibaba vạch rõ ranh giới trong cuộc đàn áp chống độc quyền của Bắc Kinh ngay từ bây giờ, nhưng công ty thương mại điện tử lớn nhất Trung Quốc vẫn chưa làm được điều đó vì tài sản truyền thông rộng lớn của họ vẫn là mối quan tâm đối với các cơ quan chức năng quản lý nhà nước của Trung Quốc.

Alibaba không chỉ nổi tiếng với các nền tảng mua sắm trực tuyến như Taobao và Tmall, mà còn tập hợp một đế chế truyền thông đáng gờm gồm báo chí, phương tiện truyền thông kỹ thuật số và phát sóng, nền tảng mạng xã hội, trang web phát video, công ty sản xuất phim và các đại lý quảng cáo.

Đối với Alibaba, những nền tảng truyền thông này là công cụ hiệu quả giúp người dùng hướng tới các doanh nghiệp khác của Alibaba vào thời điểm các công ty công nghệ lớn đang cạnh tranh để xây dựng hệ sinh thái rộng lớn, từ thương mại điện tử đến giải trí. Nhưng ảnh hưởng ngày càng tăng của họ đối với việc tạo và phân phối nội dung, một quá trình được Bắc Kinh giám sát chặt chẽ, đang ngày càng khiến các nhà chức trách tại Bắc Kinh lo lắng.

Hiện nay, vị thế và giá trị của Alibaba đang trở thành mối lo ngại lớn đối với Bắc Kinh. Tỷ phú Jack Ma thường thẳng thắn bày tỏ quan điểm và tầm nhìn của mình về tương lai đối với công chúng. Khi Bắc Kinh chuyển hướng sang kiềm chế quyền lực của các tập đoàn công nghệ lớn, thì những ý tưởng không thể kiềm chế của Jack Ma ngày càng trở nên phá cách hơn. Sau thương vụ IPO trị giá 37 tỷ USD của Ma’s Ant Group, một chi nhánh fintech của Alibaba vào năm ngoái, Bắc Kinh cũng yêu cầu Alibaba loại bỏ cổ phần nắm giữ trong các đơn vị truyền thông.

Alibaba sở hữu tờ báo South China Morning Post có trụ sở tại Hồng Kông, nền tảng phát trực tuyến video Youku và 30% thị phần của trang mạng xã hội Weibo giống Twitter. Cùng với các chi nhánh của mình, Alibaba đầu tư vào Bilibili, được gọi là phiên bản YouTube của nền tảng video Trung Quốc , tập đoàn tin tức Yicai Media Group, các trang tin tức kỹ thuật số 36Kr và Huxiu.com, cũng như Focus Media, công ty quảng cáo ngoại tuyến lớn nhất Trung Quốc.

“Công bằng mà nói, quyền kiểm soát của Alibaba đối với thông tin, phương tiện truyền thông và dữ liệu cá nhân ở Trung Quốc đã vượt xa những gã khổng lồ công nghệ ở các quốc gia khác”, Giáo sư Zhu Ning tại Học viện Tài chính Tiên tiến Thượng Hải cho biết.

Ảnh hưởng của Alibaba đối với dư luận đã được nhấn mạnh trong hai vụ việc gần đây, được cho là đã góp phần vào sự thay đổi mạnh mẽ thái độ của chính phủ.

Tháng 12 năm ngoái, trang tin tức kinh doanh Huxiu, được Ant hậu thuẫn, đã nhắm vào các quy định chống độc quyền của Bắc Kinh trong một bài xã luận, cảnh báo rằng một cuộc đàn áp có thể kìm hãm sự phát triển của các công ty internet và làm tổn hại đến khả năng cạnh tranh của nền kinh tế Trung Quốc. Bài báo với giọng điệu rõ ràng ủng hộ Alibaba, được xuất bản sau khi cơ quan quản lý thị trường mở cuộc điều tra đối với Alibaba, dẫn đến khoản tiền phạt kỷ lục 18 tỷ nhân dân tệ (2,8 tỷ USD) vào 4 tháng sau đó.

Tuy nhiên, bài báo đã bị xóa khỏi trang web của Huxiu ngay sau đó và trang web đã ngừng tải lên nội dung mới trong một tháng, thông báo với người dùng rằng nó sẽ chuyển sang chế độ bảo trì.

Vụ việc khác liên quan đến Weibo, công ty coi Alibaba là cổ đông lớn thứ hai và là khách hàng quảng cáo lớn nhất. Nền tảng truyền thông xã hội bị phát hiện xóa các bài đăng, đóng bình luận và gỡ bỏ các chủ đề tìm kiếm thịnh hành để dập tắt những tin đồn liên quan đến một giám đốc cấp cao của Alibaba vào năm ngoái.

Bình luận về vụ việc, tờ Nhân dân Nhật báo, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc, chỉ trích cách tiếp cận thô thiển và đơn giản hóa quá mức. “Thật đáng kinh ngạc khi Alibaba có sức mạnh hình thành dư luận như thế nào”, bài báo viết.

Zhu cho biết sự cố trên Weibo “cho thấy Alibaba với tư cách là một công ty tư nhân đã có thể lọc và kiểm soát thông tin hiệu quả như thế nào”.

Ông cũng lưu ý rằng các động thái gần đây của Twitter và Facebook nhằm chặn Tổng thống Mỹ khi đó là Donald Trump khỏi các nền tảng của họ cũng đã gióng lên hồi chuông cảnh báo cho Bắc Kinh. Zhu nói: “Sức mạnh mà các công ty internet này đã thể hiện trong việc ảnh hưởng đến hoạch định chính sách và phân phối thông tin là vượt quá những gì một chính phủ có thể chấp nhận”.

Nền tảng WeChat của Tencent là công cụ thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của trang thương mại điện tử Pinduoduo, trang này thu hút khách hàng mới thông qua giới thiệu của bạn bè. Tencent là cổ đông lớn thứ hai tại Pinduoduo. Và Douyin và đối thủ của nó là Kuaishou đã có thể nhanh chóng phát triển hoạt động kinh doanh thương mại điện tử của họ thông qua phát trực tiếp, nhờ vào cơ sở người dùng lớn của họ.

Danh mục phương tiện truyền thông lớn hơn cũng giúp tăng doanh thu quảng cáo. Quảng cáo là một hoạt động kinh doanh cốt lõi rất quan trọng đối với các nhóm internet và mang lại nguồn doanh thu ổn định và chi phí thấp.

Alibaba không tiết lộ riêng doanh thu quảng cáo trong báo cáo tài chính của mình. Nhưng giám đốc tài chính Meggie Wu của tập đoàn nói với các nhà đầu tư vào năm 2017 rằng 60% doanh thu của công ty đến từ nền tảng quảng cáo của họ, nơi các nhà cung cấp đấu thầu không gian quảng cáo trên các trang web của chính họ và trên các nền tảng truyền thông mà họ có quan hệ đối tác.

Theo công ty nghiên cứu eMarketer, Alibaba đã chiếm hơn 30% thị phần trong thị trường quảng cáo kỹ thuật số của Trung Quốc vào năm 2020. Tập đoàn thương mại điện tử này làm việc với hơn 4.000 đối tác truyền thông và 100.000 ứng dụng di động để phân phối quảng cáo, bao phủ 98% dân số Trung Quốc.

Jack Ma được biết đến là người có những ý tưởng của riêng mình và thích truyền tải thông điệp của mình tới một lượng lớn khán giả. Ông là một diễn giả dày dạn kinh nghiệm tại các diễn đàn toàn cầu cùng với các ông trùm kinh doanh, các nhà lãnh đạo thế giới và các tổ chức quốc tế. Ông thậm chí còn mở một trường dạy kinh doanh gần trụ sở ở Hàng Châu dành cho các nhà lãnh đạo doanh nghiệp ở Trung Quốc.

Ảnh hưởng của Jack Ma trong giới thượng lưu đã khiến Bắc Kinh chú ý. Tờ Financial Times đã đưa tin rằng trường doanh nhân của Jack Ma đã buộc phải đình chỉ chương trình đào tạo giám đốc điều hành vào cuối tháng Ba vừa rồi.

“Chính phủ coi mình là cơ quan duy nhất thực hiện độc quyền đối với sự chú ý của người dân. Chính phủ coi thường bất kỳ nỗ lực nào để cạnh tranh với họ để được chú ý”, Fang Kecheng, trợ lý giáo sư báo chí tại Đại học Trung Quốc Hồng Kông cho biết.

Hương Thủy