Châu Phi không mặn mà với vắc xin của Nga và Trung Quốc

Nga và Trung Quốc đang chạy đua để thu hẹp khoảng cách vắc-xin COVID-19 ở châu Phi, với hy vọng củng cố ảnh hưởng của họ trên một lục địa mà nhiều quốc gia vẫn chưa thực hiện một mũi tiêm duy nhất.

Tuy nhiên, cho đến nay, các khoản tài trợ vắc xin từ Bắc Kinh và Mátxcơva là rất nhỏ, các giao dịch thương mại mà họ cung cấp rất tốn kém và một số chính phủ châu Phi đang cảnh giác về việc thiếu dữ liệu.

 Khi các quốc gia giàu có tăng cường các cuộc tiêm chủng, châu Phi, vốn không có nguồn lực để đặt hàng trước vắc xin Pfizer, AstraZeneca, Moderna và Johnson & Johnson, đang bị bỏ lại phía sau.

Với việc các quốc gia phương Tây đang phải đối mặt với những lời chỉ trích vì tích trữ nguồn cung cấp, việc tài trợ cho châu Phi bằng những liều tiêm cứu mạng sẽ là một cuộc đột phá quyền lực mềm đối với Nga và Trung Quốc.

Matxcơva đã cung cấp 300 triệu liều thuốc với nguồn tài chính cho một chương trình thu mua vắc xin của Liên minh châu Phi (AU). Theo dữ liệu của Bridge Consulting, một công ty tư vấn ngành y tế có trụ sở tại Bắc Kinh, Bắc Kinh đã cam kết tài trợ gần 1/4 tổng số vắc xin của mình cho châu Phi. Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói với Reuters: “Đây là một biểu hiện sinh động của tình hữu nghị Trung-Phi”.

Quỹ Đầu tư Trực tiếp Nga (RDIF), quỹ đầu tư có chủ quyền tiếp thị vắc xin Sputnik V ra nước ngoài cho biết: “Châu Phi là một trong những thị trường quan trọng của Sputnik V”.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nói rằng châu Âu và Mỹ có nguy cơ mất ảnh hưởng ở châu Phi về vấn đề này. Tuy nhiên, John Nkengasong, người đứng đầu Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Châu Phi, cảnh báo chống lại “ngoại giao vắc xin”, nói rằng các cường quốc không được sử dụng việc phân bổ thuốc để gây ảnh hưởng chính trị.

Trong khi các khu vực đang phát triển khác đã chuyển sang tìm sự trợ giúp của Nga hoặc Trung Quốc, thì ở châu Phi, sự tham gia của họ không mấy hiệu quả.

 Châu Phi đã nhận được khoảng 3,15 triệu mũi tiêm từ Trung Quốc – chiếm chưa đến 4% lượng vắc xin xuất khẩu của nước này – theo dữ liệu của Bridge Consulting cho thấy. Eric Olander, người đồng sáng lập Dự án Trung Quốc-Châu Phi cho biết: “Số lượng vắc xin mà Trung Quốc đang tài trợ sẽ không thể xoay chuyển tình hình ở bất kỳ quốc gia nào trong số này”.

Nga đã vận chuyển tổng cộng khoảng 100.000 liều vắc xin đến Algeria, Tunisia và Guinea. Trong khi đó, chương trình chia sẻ vắc xin toàn cầu COVAX đã cung cấp gần 15 triệu mũi tiêm cho 22 quốc gia châu Phi trong 10 ngày đầu tiên. Cơ sở do Tổ chức Y tế Thế giới, GAVI và các tổ chức khác đồng lãnh đạo đặt mục tiêu vận chuyển 35 triệu liều đến châu Phi vào cuối tháng và 720 triệu vào cuối năm 2021. Như vậy con số đó sẽ vẫn chỉ đủ để tiêm những người có nguy cơ cao nhất.

Các loại vắc xin hàng đầu của Trung Quốc – của Tập đoàn Dược phẩm Quốc gia Trung Quốc (Sinopharm) và Sinovac – chưa được WHO phê duyệt để sử dụng khẩn cấp. Vắc xin Sputnik V của Nga cũng vậy.

Trung Quốc đã đề nghị trao cho Nam Phi – quốc gia châu Phi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của đại dịch – 2 triệu mũi tiêm. Nhưng một quan chức chính phủ tham gia mua sắm nói với Reuters rằng việc thiếu dữ liệu thử nghiệm có nghĩa là vắc xin Trung Quốc hiện không được xem xét nghiêm túc.

Theo Bộ Y tế Nam Phi, Sputnik V cũng bị xếp hạng xuống loại vắc xin thứ hai, Nam Phi cho biết cần phải nghiên cứu thêm.

Mặc dù chương trình COVAX cung cấp vắc xin miễn phí cho hầu hết các quốc gia châu Phi, nhưng các quốc gia thực hiện các giao dịch mua bán cũng phải trả một khoản phí lớn. Senegal đã trả 20 đô la một mũi tiêm cho 200.000 liều Sinopharm, một loại vắc xin hai mũi. Tandakha Ndiaye Dieye, một thành viên của nhóm cố vấn vắc xin của Senegal, giải thích về quyết định này: “Điều tồi tệ nhất có thể xảy ra bây giờ là các quốc gia không bắt đầu tiêm chủng.

Trong khi đó, Viện Huyết thanh của Ấn Độ đang bán các mũi tiêm AstraZeneca do hãng sản xuất với giá 3 đô la. Chính phủ Ấn Độ cũng đã tặng hơn nửa triệu trong số đó cho tám quốc gia châu Phi, theo một cuộc kiểm kê của Reuters.

Cho đến nay, Bắc Kinh vẫn chưa công bố các gói tài trợ giúp các hợp đồng vắc xin có giá cả phải chăng hơn ở châu Phi. Với giá khoảng 10 đô la mỗi liều, Sputnik V rẻ hơn và Quỹ đầu tư trực tiếp của Nga (RDIF) nói với Reuters rằng mức giá đó sẽ còn cạnh tranh hơn nếu được trợ cấp thông qua COVAX. Người phát ngôn của GAVI, liên minh vắc xin toàn cầu giúp dẫn dắt COVAX, cho biết tất cả các loại vắc xin sẽ được xem xét nhưng trước tiên chúng cần được sự chấp thuận của WHO hoặc một cơ quan quản lý nghiêm ngặt khác.

RDIF cho biết một số việc giao liều Sputnik V được cung cấp thông qua kế hoạch của AU có thể bắt đầu vào tháng Năm. Một quan chức ngoại giao cấp cao của AU nói với Reuters rằng các cuộc đàm phán đang diễn ra nhưng không đạt được thỏa thuận nào. Hiện không có thông tin chi tiết về gói tài chính đã được công bố. RDIF đã không trả lời các câu hỏi của Reuters về thỏa thuận tiềm năng.

Thanh Lam